Nguy cơ lũng đoạn thị trường khi doanh nghiệp được tự quyết giá xăng dầu

Trong bối cảnh thị trường xăng dầu Việt Nam đang từng bước cải cách theo hướng minh bạch và cạnh tranh hơn, Dự thảo lần 6 của Nghị định về kinh doanh xăng dầu do Bộ Công Thương trình Chính phủ đã đưa ra đề xuất cho phép các doanh nghiệp đầu mối và phân phối tự quyết định giá xăng dầu bán lẻ. Đây được xem là bước đi mới trong quá trình cải tổ cơ chế điều hành giá xăng dầu vốn bị đánh giá là bất cập trong thời gian qua.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có cơ chế giám sát chặt chẽ, chính sách này có thể gây ra nguy cơ lũng đoạn thị trường, đặc biệt trong bối cảnh một vài doanh nghiệp xăng dầu lớn đang nắm giữ phần lớn thị phần.


⚙️ Điểm mới trong dự thảo nghị định về giá xăng dầu

Dự thảo lần thứ 6 mang đến nhiều thay đổi nhằm tái cấu trúc thị trường xăng dầu theo hướng công bằng và minh bạch hơn:

  • Yêu cầu thương nhân đầu mối phải đảm bảo tổng nguồn cung tối thiểu 100.000m³/năm để được giữ giấy phép kinh doanh.

  • Doanh nghiệp phải kết nối dữ liệu tồn kho, nhập xuất với Bộ Công Thương, ngăn chặn tình trạng “báo cáo khống” hoặc găm hàng.

  • Cho phép mua bán chéo giữa các thương nhân phân phối, điều chưa từng có trong 5 dự thảo trước.

  • Đặc biệt, cho phép các doanh nghiệp tự công bố giá xăng dầu bán lẻ hàng tuần, miễn không vượt trần tính theo công thức chi phí + lợi nhuận + thuế.


🏢 Lo ngại lũng đoạn từ doanh nghiệp lớn

Theo chuyên gia Ngô Trí Long, thị trường xăng dầu hiện vẫn chưa có sự cạnh tranh thực sự. Chỉ riêng hai doanh nghiệp nhà nước đã chiếm tới 70% thị phần, có dấu hiệu của doanh nghiệp thống lĩnh theo Luật Cạnh tranh.

Việc để họ tự quyết giá xăng dầu có thể khiến các “ông lớn”:

  • Áp giá thấp để triệt tiêu đối thủ nhỏ

  • Kiểm soát chuỗi phân phối thông qua đại lý độc quyền hoặc công ty con

  • Chiếm lĩnh thị trường địa phương bằng chính sách chiết khấu phân biệt hoặc ngừng cấp hàng


⚖️ Sự mất cân đối trong chính sách kinh doanh xăng dầu

Một trong những bất cập lớn nhất được chỉ ra là sự chênh lệch quyền lực giữa thương nhân đầu mối và phân phối:

  • Thương nhân đầu mối có quyền nhập khẩu, tự do điều phối nguồn cung trong và ngoài nước.

  • Trong khi đó, thương nhân phân phối lại bị giới hạn nguồn cung, không được tự nhập hàng hoặc đàm phán với nhà máy lọc dầu nội địa.

Điều này khiến các doanh nghiệp nhỏ dễ bị “bóp nghẹt” khi đối mặt với điều kiện hợp đồng bất lợi do bên cung cấp lớn áp đặt.


📉 Bài học từ khủng hoảng xăng dầu 2022–2023

Trong giai đoạn khủng hoảng cuối năm 2022, đầu 2023, chỉ cần một vài doanh nghiệp lớn ngưng cấp hàng hoặc bán với chiết khấu âm, thị trường đã rơi vào hỗn loạn. Điều đó cho thấy nếu không có dữ liệu minh bạch và giám sát hiệu quả, cơ quan quản lý sẽ luôn ở thế bị động.


✅ Kết luận

Việc cải cách cơ chế điều hành giá xăng dầu theo hướng thị trường là cần thiết, nhưng nếu không có công cụ kiểm soát quyền lực thị phần, chính sách này có thể phản tác dụng, dẫn đến lũng đoạn thị trường xăng dầu và triệt tiêu cạnh tranh lành mạnh.

👉 Để đảm bảo giá xăng dầu ổn định và minh bạch, cần song hành giữa tự do định giágiám sát chống độc quyền, từ đó phát triển thị trường xăng dầu Việt Nam bền vững và công bằng hơn.

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Promotion
Affiliate