Toàn cầu hóa là quá trình kết nối các nền kinh tế quốc gia thông qua thương mại, đầu tư, công nghệ và di chuyển con người. Đây là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế thế giới. Từ năm 1970 đến 2020, giá trị xuất khẩu toàn cầu tăng từ 318 tỷ USD lên 17.600 tỷ USD, trong khi GDP toàn cầu tăng từ 18.200 tỷ USD (1970) lên 90.800 tỷ USD (2022).
Các quốc gia như Singapore và Trung Quốc là minh chứng rõ ràng cho lợi ích của toàn cầu hóa. Singapore, từ một quốc gia đang phát triển, đã trở thành nền kinh tế thu nhập cao với GDP bình quân đầu người hàng đầu thế giới, đạt tăng trưởng trung bình 6,6%/năm (1976-2023). Trung Quốc, từ một nền kinh tế nghèo năm 1978, nay là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới, chiếm 18% GDP toàn cầu nhờ hội nhập vào chuỗi cung ứng toàn cầu.
🛡️ Thách thức của toàn cầu hóa: Chủ nghĩa bảo hộ gia tăng
Toàn cầu hóa đang đối mặt với các rào cản từ chủ nghĩa bảo hộ. Sự kiện Brexit (2020), chiến tranh thương mại Mỹ-Trung (từ 2018), và chính sách thuế quan của Mỹ năm 2025 (thuế trung bình với hàng Trung Quốc tăng từ 19,3% lên 145%; Trung Quốc đáp trả từ 20,7% lên 125%) đã làm xói mòn hệ thống thương mại tự do.
Dù vậy, toàn cầu hóa vẫn là xu thế khó đảo ngược. Các quốc gia như Singapore, Canada, Thụy Sĩ tiếp tục thúc đẩy thương mại tự do nội khối (như ASEAN), duy trì sự phụ thuộc lẫn nhau trong chuỗi cung ứng toàn cầu (Việt Nam: 90%, Trung Quốc: 86%, Mỹ: 52%).
🇻🇳 Toàn cầu hóa và sự phát triển của Việt Nam
Trước năm 2007, thương mại Việt Nam chủ yếu dựa vào nông sản, quy mô nhỏ. Sau khi gia nhập WTO (2007), kim ngạch xuất nhập khẩu tăng vượt bậc, đạt 668,5 tỷ USD (2021) và 786,29 tỷ USD (2024). Việt Nam đã ký 17 hiệp định thương mại tự do (FTA) và thiết lập quan hệ thương mại với 200 quốc gia/vùng lãnh thổ, trở thành trung tâm sản xuất toàn cầu trong các ngành như điện tử và dệt may.
Tuy nhiên, toàn cầu hóa chưa mang lại giá trị gia tăng cao cho Việt Nam do nền kinh tế chủ yếu tập trung vào gia công, lắp ráp. Điều này đòi hỏi Việt Nam cần chiến lược mới để tối ưu hóa lợi ích từ toàn cầu hóa.
📝 Hàm ý chính sách để Việt Nam tận dụng toàn cầu hóa
-
Củng cố niềm tin quốc tế: Đa dạng hóa hợp tác, cải cách thể chế kinh tế tư nhân theo hướng trọng cung.
-
Phát huy lợi thế văn hóa: Tận dụng nguồn lực văn hóa và thế mạnh trong hợp tác kinh tế quốc tế.
-
Xây dựng kinh tế tự cường: Làm chủ công nghệ cốt lõi, đảm bảo an ninh kinh tế truyền thống và phi truyền thống.
-
Đẩy mạnh đổi mới sáng tạo: Nâng cao giá trị hàng hóa Việt Nam trong chuỗi cung ứng toàn cầu.
Kết luận
Toàn cầu hóa là xu thế tất yếu, mang lại cơ hội phát triển kinh tế vượt trội nhưng cũng đi kèm thách thức từ chủ nghĩa bảo hộ. Việt Nam cần chủ động hội nhập, cải cách và đổi mới để tận dụng tối đa lợi ích từ toàn cầu hóa, nâng cao vị thế trong chuỗi giá trị toàn cầu.
